Xuất phát từ những đặc điểm cơ bản của đối tượng hạch toán kế toán, hệ thống phương pháp hạch toán kế toán đã ra đời gồm 4 yếu tố (phương pháp cụ thể) là chứng từ, đối ứng tài khoản, tính giá và tổng hợp – cân đối kế toán.
Phân loại các phương pháp hạch toán kế toán
- Chứng từ: Phương pháp chứng từ là một phương pháp thông tin và kiểm tra sự hình thành và các nghiệp vụ kinh tế.
- Đối ứng tài khoản: Phương pháp đối ứng tài khoản là phương pháp thông tin và kiểm tra quá trình vận động của vốn kinh doanh theo từng loại hoặc từng bộ phận của vốn.
- Tính giá: Phương pháp tính giá là phương pháp thông tin và kiểm tra về chi phí trực tiếp và gián tiếp cho từng loại hoạt động, từng loại hàng hóa (kể cả vật liệu, tài sản, sản phẩm và lao vụ).
- Tổng hợp – cân đối kế toán: Phương pháp tổng hợp – cân đối phương pháp khái quát tình hình vốn kinh doanh và kết quả kinh doanh của đơn vị hạch toán qua từng thời kỳ nhất định.
Việc vận dụng các phương pháp hạch toán kế toán
Trong thực tiễn công tác, tùy thuộc vào trình độ của cán bộ và phương tiện tính toán cũng như yêu cầu quản lý, cách vận dụng các phương pháp hạch toán kế toán trên cũng khác nhau. Tuy nhiên, các hình thức biểu hiện cơ bản của các phương pháp có tính ổn định tương đối và có sự kết hợp trong mối quan hệ phụ thuộc giữa các yếu tố của cả hệ thống phương pháp.
Mối quan hệ giữa các phương pháp hạch toán kế toán
Mỗi phương pháp có vị trí, chức năng nhất định song giữa chúng có mối quan hệ chặt chẽ với nhau, tạo thành một hệ thống phương pháp hạch toán kế toán. Do đó, trong công tác kế toán, các phương pháp này được sử dụng một cách tổng hợp, đồng bộ.
- Phương pháp Tổng hợp – cân đối kế toán được sử dụng trong quản lý kinh tế, khi muốn có những thông tin tổng hợp hay bức tranh toàn cảnh về tình hình tài chính của doanh nghiệp.
- Tuy nhiên, kế toán chỉ có thể Tổng hợp – cân đối được trên cơ sở vận dụng mối quan hệ Đối ứng tài khoản để ghi chép các nghiệp vụ kinh tế vào các tài khoản kế toán.
- Việc ghi chép vào tài khoản kế toán lại yêu cầu phải Tính giá các yếu tố đầu vào của quá trình sản xuất kinh doanh.
- Song, muốn tính giá và ghi chép vào các tài khoản kế toán chính xác, đòi hỏi phải có những Chứng từ hợp pháp, hợp lý, hợp lệ sao chụp nguyên hình các nghiệp vụ kinh tế phát sinh và là cơ sở pháp lý để làm căn cứ ghi sổ kế toán.
